Thực đơn
Tụ Long Cương vực xã Tụ Long tổng Phương Độ thời nhà LêKiến văn tiểu lục của Lê Quý Đôn viết: Châu Vị Xuyên tức là châu Bình Nguyên xưa, có 8 tổng 51 xã, duy Tụ Long là to hơn cả: có 24 thôn ấp, tập tục gọi thôn là làng. Địa thế xã này phía đông giáp xã Phấn Vũ (奮武) thuộc bản tổng, phía tây giáp phủ Khai Hóa Trung Quốc, phía nam giáp châu Thủy Vĩ thuộc Hưng Hóa, phía bắc giáp động Ngưu Dương Trung Quốc. Về mặt tây, lấy sông Đổ Chú để chia mốc giới với phủ Khai Hóa: Kể từ đầu ngọn sông, về phía đông ven sông, từ sông Đổ Chú đến làng Thác Ư (托於) giáp châu Thủy Vĩ, thuộc về địa phận Tụ Long. Về phía tây ven sông, từ làng Mã Bạch (馬白, hay Mã Bách 馬伯) đến làng Ma Cả Bô (Ma Cơ Pho) giáp châu Thủy Vĩ, thuộc về địa phận Khai Hóa. Núi Mã Yên (馬鞍山) ở làng Kỵ Mã xã Tụ Long cách xa với Trung Quốc. Một dải sông Đổ Chú chảy qua vụng Mã Bạch, chảy xuôi đến núi Mi (眉山), rồi hợp lưu với con sông nhỏ thuộc trấn Hưng Hóa nước ta, chảy xuống châu Thủy Vĩ. Lại một khe từ núi Mã Gia (馬茄山) chảy ven ngàn núi đến thôn Thác Ư thông với sông Tạ Mộng (謝夢), đây là chỗ nước ở Tụ Long, Hoàng Khê (黄谿), Thổ Khê (土谿) hợp lưu với nhau. Từ con khe này đến sông Đổ Chú cách nhau 150 dặm.[7]
Về sông Lô mà thượng nguồn là giới hạn phía đông của khu vực Tụ Long, Lê Quý Đôn viết: "Sông Cả lại có tên là sông Lô, Minh sử gọi là sông Bình Nguyên, ở về bên trái sông Chảy, phát nguyên từ ti Giáo Hóa trưởng quan tỉnh Vân Nam Trung Quốc, đó là mặt đông nam chảy xuôi đến châu Vị Xuyên (xưa gọi là châu Bình Nguyên) xứ Tuyên Quang, qua sau núi xã Tụ Long, đến phố Than mỏ Bình Di, hợp với ngòi Bán Ca về bên phải, chảy qua phố Ai mỏ Bình Di, hợp với ngòi Trung Bang về bên phải, chảy xuống Bình Quân, Phấn Vũ, Bắc Bảo hợp với cửa ngòi bên phải, chảy qua ải Phương Độ hợp với ngòi Thiểu về bên trái,..."
Tổng số thôn làng Đại Việt thu nạp lại từ nhà Thanh năm 1728 là 17 làng gồm: Nhĩ Hô (爾呼), Mạnh Ðinh (孟釘), Phù Ni (扶尼), Phù Li (扶籬), Phù Chu (扶周), Trĩ Giang (豸江), Phù Không (扶空), Ma Hô (痲呼), Bố Ma (布痲), Hô Khâm (呼襟), Mã Khao (馬犒), Tà Lộ (斜路), Yên Mã (鞍馬), Mã Thọ (馬夀), Tụ Kha (聚珂), Thông Sự (通事), và Mã Ðề (馬蹄)[8].
Sách Đại Việt địa dư toàn biên, Nguyễn Văn Siêu viết: "Năm Bảo Thái thứ 9 (1728) nhà Thanh trả lại cho ta xưởng mỏ đồng Tụ Long, lấy sông Đổ Chú làm địa giới... Bia đá lập ở địa phận xã Tụ Long huyện Vĩnh Tuy, 2 bờ nam bắc sông đều có bia. Bia bờ nam khắc chữ rằng: "Châu địa giới châu Vị Xuyên, trấn Tuyên Quang, nước An Nam, lấy sông Đổ Chú làm căn cứ. Năm Ung Chính thứ 6 tháng 9 ngày 18, ủy sai lũ Binh bộ thị lang Nguyễn Huy Nhuận, Quốc Tử giám Tế tửu Nguyễn Công Thái phụng chỉ lập bia này." Bia bờ bắc khắc chữ rằng: "Khai Dương xa ở cuối trời, là đất tiếp cõi Giao Chỉ, xét sách vở... lấy sông Đổ Chú cách phía Nam phủ trị 240 dặm làm châu địa giới bị lẫn lộn, nên ủy sai viên tra khám rồi tâu định địa giới ở núi mỏ chì. Hoàng thượng ta... nghĩ Giao Chỉ... kính thuận,... đem 40 dặm đất... ban cho. Lũ Sĩ Côn, thừa lệnh... Tổng đốc Vân Quý, làm hịch... Ngày mùng 7 tháng 9, hội đồng với sai viên của nước Giao Chỉ là lũ Nguyễn Huy Nhuận cộng đồng định nghị, lấy sông nhỏ ở phía nam đồn Mã Bạch làm địa giới, tức là sông mà quốc vương nước ấy gọi là Đổ Chú... dựng đình bia địa giới ở phía bắc sông này. Từ nay cõi ngoài biên vững bền, ức vạn năm.. không... hết. Năm Ung Chính thứ 6 tháng 9, ngày 18, thự Khai Hóa tri phủ thần Ngô Sĩ Côn, thự Khai Hóa trấn Trung dinh... Võ Đảng kính lập bia này"..."[9]
Vùng mỏ Tụ Long - Bình Di - Phấn Vũ của Việt Nam bị Pháp nhượng cho Trung Quốc, nằm giữa khoảng biên giới năm 1728 Đại Việt - Đại Thanh và biên giới Việt Nam - Trung Quốc, ngày nay là toàn bộ vùng lãnh thổ với các địa danh cấp thôn của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, sau:
Thực đơn
Tụ Long Cương vực xã Tụ Long tổng Phương Độ thời nhà LêLiên quan
Tục thờ hổ Tục thờ rắn Tụ điện Tục thờ rắn ở Việt Nam theo tỉnh thành Tục thờ bò Tục thờ cá Ông Tục thờ hổ ở Việt Nam theo tỉnh thành Tục thờ hổ ở Việt Nam Tụy Tục thờ ngựaTài liệu tham khảo
WikiPedia: Tụ Long http://www.academia.edu/2487461/Fran%C3%A7ois_Thie... http://dongten.net/noidung/2072 http://www.bienphongvietnam.vn/nghien-cuu-trao-doi... https://p1-bk.byteimg.com/tos-cn-i-mlhdmxsy5m/5906... https://web.archive.org/web/20161221112510/http://... https://vi.wikisource.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam_s%... https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%A4%A7%E8%B6%8A%...